Lễ hội Thu tế

Lễ Thu tế làng Kim Giao

     Mỗi năm cứ vào tiết lập Thu, khi nắng nóng không còn gay gắt, những cơn gió Lào rát bỏng không còn se xát lên da mặt đối với người dân quê tôi và những cánh sen mùa hạ bắt đầu tàn để chờ đợi cho mùa hoa năm sau, dân làng Kim Giao, xã Hải Dương, huyện Hải Lăng lại tổ chức lễ Thu Tế tại đình làng. Lễ Thu tế chính là nghi lễ quan trọng nhất trong năm của các làng quê Quảng Trị nói riêng và của tất cả các làng quê Việt Nam. Lễ Thu tế thường được tổ chức trong những ngày trung tuần tháng bảy âm lịch khi thời tiết giao mùa từ hạ sang thu, khi công việc đồng áng đã hoàn thành, mùa gặt của bà con nông dân đã xong, thóc lúa đã được đưa vào "bồ", "tra" (1) để cất giữ ổn định.

Đình làng Kim Giao

     Theo phong tục truyền thống, ngày 16, 17 tháng 7 âm lịch lễ Thu tế làng Kim Giao được bắt đầu với lễ Hưng tác, tiếp đó là nghi lễ quan trọng Cung nghinh Sắc phong từ miếu thờ Thành Hoàng và họ đã khai canh, lập làng là họ Trần Đông về đình làng. Sau lễ cung nghinh Sắc từ miếu thờ Thành Hoàng và nhà thờ các họ và lễ Túc yết; dân làng ở lại cả đêm tại đình làng để chuẩn bị cho lễ Chánh tế vào sáng sớm hôm sau (Rạng sáng ngày 17 tháng 7 âm lịch). Lễ Chánh tế trong lễ Thu tế làng Kim Giao có hình thức cúng như các làng khác. Chứng tỏ sự đồng nhất trong nghi thức tế lễ ở các làng quê Quảng Trị. Nó biểu thị lòng biết ơn của dân làng đối với các vị thần và tiền nhân đã có công gây dựng nên làng mạc và phù hộ cho dân làng  an khang thịnh vượng. Phần lễ kết thúc với nghi lễ hành hương của tất cả con dân trong làng và khách đến dự lễ.

Bia ghi danh các Thần khai canh, khai khẩn của làng được đặt trước sân đình

     Đây là lễ tế các vị khai canh, khai khẩn của làng. Những vị này từ Bắc vào Nam để khai canh lập địa. Gồm tất cả 18 họ tộc: trong đó có 3 họ vô tợ, không còn ai (Hoàng ,Trần, Lê); Họ khai canh là họ Trần Đông; Họ tiền khai khẩn gồm có họ Nguyễn, Trần, Dương, Võ, Võ, Hồ, Lê, Đặng; Các họ kế tục lập nghiệp: Trần Trung, Lê Trung, Đặng Tây, Trương, Châu ,Tạ. Đến năm 1995, được làng công nhận thêm họ Trần Hữu “Tổ Công”. Sau khi qua đời, được dân làng tôn lên thành thần, hằng năm cúng tế như các thần sông, thần hỏa, thần thủy, thổ thần... Lễ hội mang một ý nghĩa “uống nước nhớ nguồn” nên cần phải được bảo lưu, được địa phương các ban ngành tạo điều kiện để nghi lễ được tiến hành thuận tiện theo phong tục.

      Một nét đẹp đã trở thành truyền thống trong suốt nhiều năm qua trong dịp lễ hội Thu tế làng Kim Giao đó là lễ trao quỹ khuyến cho học sinh giỏi, học sinh nghèo vượt khó là con em của làng. Hiện nay, do Làng đã xây dựng khu đền Văn Thánh nên 2 năm nay lễ trao quỹ khuyến học được tổ chức tại Đền Văn Thánh vào ngày Quốc Khánh 2/9 hàng năm.

     Vào chiều ngày 17 tháng 7 âm lịch, làng tổ chức Lễ tế cô hồn tại Đàn Âm hồn được xây dựng trên vùng rú cát, khu vực nghĩa địa của làng. Lễ tế cô hồn được tổ chức mỗi năm 02 lần vào chiều ngày 16 tháng giêng và chiều ngày 17 tháng 7 âm lịch. Là dịp để dân làng thắp nén hương thơm, soạn mâm cổ để cúng cô hồn- những người chết do lưu lạc, cho chiến tranh... mà không có người thân, không có ai lo hương khói hàng ngày... Vào ngày này, toàn thể bà con dân làng, người thì mâm bánh, mâm trái cây, người thì mang con gà, con vịt, có cả những con heo quay... ai có lễ vật gì thì mang theo nấy để cùng làm "1 mâm cổ làng" cúng cho những người đã khuất.

Đàn Âm hồn

      Bản sắc văn hóa của mỗi một làng quê Việt Nam đó là tình yêu quê hương, sự biết ơn các bậc tiền bối đi trước, tinh thần đoàn kết tương trợ lẫn nhau và đạo học đã được các thế hệ con dân của làng Kim Giao gìn giữ, phát huy để làng Kim Giao mãi mãi tự hào là một làng quê văn hoá…

Thời gian lễ hội: ngày 16, 17 tháng 7 (ÂL) hằng năm.

Địa điểm: Đình làng Kim Giao, xã Hải Dương, huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị

(1): "Bồ", "Tra" là tên gọi theo tiếng địa phương của những dụng cụ bảo quản thóc lúa, tránh sự phá hoại của chuột, tránh mưa bão, ẩm mốc...